جستجوی مطالب وبلاگ

5 نکته پزشکی حیاتی درباره شاخص آلودگی هوا

دیروز وقتی به سمت باشگاه می رفتم که ورزش کنم، هوا خاکستری و سنگین بود. اینترنت قطع بود و نمی تونستم شاخص آلودگی هوا رو از سایت پایش کیفی هوای کشور بررسی کنم. نمی دونستم هوا آلوده است یا ابریه؟ می تونم ورزش کنم یا نه؟ سوالی که بیشتر روزها فکر من رو در گیر می کنه!

اگر شما هم دسترسی فوری به شاخص آلودگی هوا ندارید(AQI) ندارید، نگران نباشید؛ خوشبختانه با تحقیقاتی که انجام دادم متوجه شدم که با چند نشانه ساده می‌تونیم بفهمیم هوا آلوده‌ست یا نه؟

سنجش آلودگی هوا در زمان قطعی اینترنت

۱. رنگ و شفافیت هوا: وقتی هوا خاکستری یا قهوه‌ایه و دور و اطراف تار به نظر می‌رسه، یعنی ذرات معلق زیادی تو هوا هست.
۲. بو و بوی نامطبوع: بوی سوخت، دود، یا بوی شیمیایی نشونه آلاینده‌هاست.
۳. علائم بدن: سرفه، خارش گلو، اشک چشم یا تنگی نفس بعد از بیرون رفتن، علامت مهمیه.
۴. گرد و غبار روی سطوح: اگر گرد و غبار روی میز یا خودرو بیشتر از حد معمول باشه، یعنی ذرات معلق تو هوا زیادند.

منابع اصلی شاخص آلودگی هوا در ایران

در ایران، افزایش آلودگی هوا به دلیل مازوت ‌سوزی نیروگاه‌ها، بنزین‌های آلوده و خودروهای فرسوده است. این ذرات و گازهای آلاینده باعث افزایش شاخص آلودگی هوا می‌شوند.

شاخص خطرناک: وقتی AQI بالاتر از 100 باشه، برای گروه‌های حساس مثل کودکان، سالمندان و بیماران قلبی-ریوی خطرناکه.
بالای 150 یعنی هوا ناسالم برای همه افراد و باید مراقبت شدید کرد.

خطرناک‌ترین ذرات در آلودگی هوا برای سلامتی

PM 2.5 (ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون): سرب، کادمیم، جیوه، سولفات آمونیوم، نیترات‌ها
- کوچک و سبک، وارد ریه‌ها و جریان خون می‌شوند.
- باعث التهاب ریه، حمله قلبی، سکته، سرطان ریه و تشدید آسم می‌شوند.
PM 10 (ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون)
- وارد بینی و راه‌های تنفسی فوقانی می‌شوند.
- باعث تحریک چشم، گلو و بینی و تشدید بیماری‌های تنفسی می‌شوند.
ازن (O₃) در سطح زمین
- باعث سرفه، تنگی نفس و تحریک ریه‌ها می‌شود.
دی‌اکسید نیتروژن (NO₂) و دی‌اکسید گوگرد (SO₂)
- باعث التهاب ریه، تشدید آسم و مشکلات قلبی می‌شوند.
ذرات کربن سیاه و دود خودرو
- باعث التهاب، آسیب سلولی و افزایش ریسک بیماری‌های مزمن می‌شوند.

جدول شاخص آلودگی هوا بر اساس سن و گروه حساس

گروه سنی / وضعیت جسمی	شاخص AQI سالم	شاخص AQI خطرناک	نکات محافظتی
کودکان زیر ۶ سال	0–50	51–100	ماسک مناسب، کاهش فعالیت بیرون
کودکان ۶–۱۲ سال	0–50	51–100	ورزش سبک، مایعات کافی
نوجوانان و بزرگسالان	0–50	101–150	ماسک N95، کاهش فعالیت شدید
سالمندان بالای ۶۵ سال	0–50	101–150	ماندن در خانه، دستگاه تصفیه هوا
بیماران قلبی و ریوی	0–50	101–150	مشورت پزشکی، داروهای ضروری آماده باشد

آیا زمانی که شاخص آلودگی هوا بالاست، هوای داخل خانه هم خطرناک است؟

بله، در روزهایی که شاخص آلودگی هوا بالاست؛ حتی در خانه هم در معرض خطر هستیم، به خصوص اگر:

پنجره‌ها باز باشه
دستگاه تصفیه هوا نداشته باشیم
دود آشپزخانه یا شومینه هم وارد خانه شود.

پس بهتره در روزهای آلوده پنجره‌ها بسته باشه و از دستگاه تصفیه هوا یا ماسک در خانه در شرایط اضطراری استفاده کنید.

علائم خطرناک هنگام بالا بودن شاخص آلودگی هوا

تنگی نفس شدید
- حس کمبود هوا حتی در حالت استراحت
- دشواری در صحبت کردن یا انجام کارهای ساده
درد یا فشار قفسه سینه
- فشار یا درد در ناحیه قلب یا قفسه سینه
- احتمال حمله قلبی یا تشدید بیماری‌های قلبی
سرفه شدید یا مداوم
- سرفه‌ای که کنترل نمی‌شود
- همراه با خلط خون ‌آلود یا رنگی
سرگیجه، ضعف یا غش
- احساس سبکی سر یا از دست دادن تعادل
- ممکن است ناشی از کمبود اکسیژن در مغز باشد.
تپش قلب غیر طبیعی یا سریع
- ضربان نامنظم یا شدید قلب
- خطر برای بیماران قلبی
تشدید بیماری‌های مزمن
- آسم، برونشیت، یا COPD بدتر شود.
- نیاز به استفاده فوری از داروهای کنترل‌ کننده
چشم، بینی یا گلو دچار تحریک شدید
- قرمزی، اشک زیاد، خارش یا سوزش
- خون‌ریزی بینی یا التهاب شدید

اقدامات فوری در صورت بروز این علائم

ورود به محیط با هوای تمیز یا استفاده از ماسک فیلتردار
مصرف داروهای تجویزی برای بیماری‌های تنفسی یا قلبی
مراجعه سریع به پزشک یا اورژانس در صورت علائم شدید

5 نکته پزشکی حیاتی در زمانی که شاخص آلودگی هوا بالاست

۱. ماسک استاندارد بزنید

ماسک پارچه‌ای کافی نیست. برای محافظت واقعی از ریه‌ها، ماسک N95 یا ماسک FFP2 بزنید. در سایت زرتشت ماسک های مخصوص آلودگی هوا موجود است.

۲. مصرف مکمل ‌ها و ویتامین‌ ها

برای مقابله با آسیب سلولی، ویتامین C و ویتامین E، ویتامین D، زینک و منیزیم مصرف کنید. با پزشک خودتون درباره دوز مناسب مشورت کنید.

۳. خوراکی‌های مفید بخورید

میوه‌ها و سبزیجات رنگی، ماهی‌های چرب، چای سبز و زردچوبه می‌تونن التهاب بدن رو کاهش بدن و سیستم ایمنی رو تقویت کنن.

۴. هیدراته بمونید و دمنوش بخورید

آب کافی و دمنوش‌های آویشن، نعناع، بابونه و زنجبیل راه تنفسی رو محافظت می‌کنن و احساس بهتری ایجاد می‌کنن.

۵. فعالیت بیرون و خانه رو کنترل کنید

ورزش شدید در هوای آلوده ممنوع! پنجره‌ها رو بسته نگه دارید و از دستگاه تصفیه هوا استفاده کنید.

💡 نکته عملی:
شاخص AQI بالای 100 یعنی هوا “ناسالم برای گروه‌های حساس” است. اگر بالای 150 باشد، هوا ناسالم برای همه افراد است و اقدامات احتیاطی شدیدتر لازم است.

حرف آخر

یادمون باشه، آلودگی هوا فقط یک عدد نیست، یک هشدار سلامتیه که باید جدی بگیریم، چه بیرون باشیم چه داخل خانه. متاسفانه سالانه 58 هزار نفر از ما در اثر آلودگی هوا جونمون رو از دست میدیم. با توجه به اینکه هر سال هم وضعیت آلودگی هوا بدتر می شه پس فقط خودمون باید مراقب سلامتیمون باشیم.

دیروز به باشگاه نرفتم چون هوا ابری نبود؛ آلوده بود بین راه ماسک N95 هم خریدم؛ رسیدم خونه یه لیوان چای زنجبیل خوردم، و مکمل ها رو جلوی چشمم گذاشتم که یادم نره. پنجره‌ها هم بسته بود و دستگاه تصفیه هوا هم روشن……..