کم خونی و تیروئید

یکی از دلائل کم خونی، کم کاری تیروئید می باشد. بیماری کم خونی فقر آهن و کم کاری غده تیروئید یک رابطه دو طرفه است که با درمان هر یک از طرفین، درمان طرف مقابل هم موثرترخواهد بود از طرفی افرادی که کم خونی فقرآهن دارند، غده تیروئید کمکار تری نسبت به افراد عادی دارند و از طرف دیگر، افرادی که کم کاری غده تیروئید دارند با تاثیر بر کاهش ساخت گلبولهای قرمز دچار کم خونی فقر آهن خواهند شد.

آیا تا به حال به ارتباط بین کم کاری تیروئید و کم خونی و تاثیر هر یک در شکست درمان دیگری فکر کرده اید. در این مقاله قصد دارم به زبان ساده راجع به تاثیر این دو بیماری بر درمان یکدیگر بیشتر صحبت کنم و قبل از اینکه در رابطه با تاثیر این دو بیماری بر یکدیگر بدانیم ،شاید لازم باشد کمی غده تیروئید و هورمونهای مترشحه از آن را بیشتر بشناسیم. 

تيروئيد (گواتر) یک غده است در جلوی گردن و پایین حنجره به شكل پروانه، تيروئيد دو نوع هورمون ترشح مي كند به نام هاي T4(تی 4) و T3(تی3) که كار اين هورمون ها تنظيم مصرف و ذخيره انرژي در بدن است. (قابل توجه افرادی که معتقدند هر چقدر هم کم می خورند ولی لاغر نمیشوند و بالعکس) در حقيقت تيروئيد مسئول تنظيم سوخت و ساز بدن مي باشد. تيروئيد ممكن است دچار كم كاري يا پركاري شود.

علائم کم کاری تیروئید

شرایطی است که غده تیروئید قادر به تولید هورمون تیروئید به اندازه کافی نیست، علائم این بیماری شامل:

• به تاخیر افتادن بلوغ و رشد جسمی در نوجوانان
• تاخیر در کامل شدن دندانهای دائمی در کودکان
• افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن
• گرفتگی عضلات و درد مکرر عضلات
•  خشک و زبر و خشن پوست
• چرخه غیرطبیعی قائدگی
• کاهش میل جنسی
• عدم تحمل سرما
• کم شدن حافظه
• تحریک پذیری
• افسردگی
• خستگی
• ریزش مو
• یبوست
• ضعف

اگر کم کاری تیروئید درمان نشود علائم و نشانه ها به تدریج بیشتر می شود و تحریک مداوم تیروئید برای آزاد شدن هورمونهای تیروئید باعث بزرگتر شدن غده تیروئید (گواتر)می شود.

علائم پرکاری تیروئید

شرایطی است که غده تیروئید بیش فعال است و بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند و علائمی دارد همچون:

• تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم است
• افزایش فرکانس حرکات روده
• خستگی یا ضعف عضلانی
• نوسانات خلقی
• عصبی یا اضطراب
• ضربان قلب سریع
• خشکی پوست
• مشکل خواب
• کاهش وزن
• لرزش دست

  برای خرید مستقیم انواع مکمل های کم خونی، مقایسه قیمت و ویژگیها کلیک کنید.

عوامل موثر در کم کاری و پر کاری تیروئید:

• کمبود ید که خوشبختانه در ایران هم مانند بسیاری از کشورها با آموزش افراد و قرار دادن ید در مواد غذایی درمناطق کمبود ید، از سال 1360 کمتر با این مورد مواجهه هستیم .
• استعمال دخانیات (سرطانی شدن غده تیروئید)
• مصرف الکل که در پرکاری تیروئید نقش دارد.
• بیماریهای خود ایمنی: یک فرآیند خود تخریبی که در طی آن سیستم ایمنی بدن سلول های تیروئیدی را مانند سلول های خارجی  از بین می برد
• عملکرد غده هیپوفیز: عملكرد تيروئيد توسط غدة ديگري در بدن به نام هيپوفيز تنظيم مي شود که در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرك تيروئيد(TSH)، باعث افزايش ترشح هورمونهاي تيروئيد مي شود. غده هیپوفیز، درست مانند ترموستات اتاق نشیمن که دما را حس می کندو عکس العمل نشان می دهد ،عمل می کند .غده هیپوفیز، سطح هورمون های تیروئید را در جریان خون حس می کند.در شرایطی که هورمون T3 و T4 کاهش یابدبا ترشح هورمونی به نام TSH، غده تیروئید را تحریک می کند که هورمونهای بیشتری ترشح کند و بالعکس.
• فقر آهن یا آنمی: کم خونی برعملکرد غده هیپوفیز تاثیر می گذارد و در نهایت تغییر در متابولیسم تیروئید و کاهش هورمونهای T3,T4 و کم کاری تیروئید می گردد.

 بیماری کم خونی فقرآهن و کم کاری غده تیروئید یک رابطه دو طرفه دارند که با درمان هر یک از طرفین، درمان طرف مقابل هم موثرترخواهد بود از طرفی افرادی که کم خونی فقرآهن دارند، غده تیروئید کم کارتری نسبت به افراد عادی دارند و از طرف دیگر افرادی که کم کاری غده تیروئید دارند با تاثیر بر کاهش ساخت گلبولهای قرمز دچار کم خونی فقر آهن خواهند شد.

به زبان ساده، بیماری کم کاری تیروئید همراه با کم خونی فقرآهن بسیار شایع است و فقرآهن می‌تواند در بسیاری از فرایندهای هورمونی مؤثر باشد و در صورت عدم درمان کم خونی یا آنمی، پاسخ درمانی کم کاری تیروئید کاهش می‌یابد، عدم درمان کم خونی یا آنمی عوارض جبران ‌ناپذیری خواهد داشت و از طرفی درمان با مکملهای آهن می‌تواند موجب بهبود عملکرد تیروئید و حتی کاهش دُز لووتیروکسین شود.

بر همین اساس پژوهشی برتأثیر افزودن آهن بر عملکرد تیروئید صورت گرفته است که در این قسمت به آن می پردازیم:

طی تحقیقات و مطالعات انجام گرفته، محققان متوجه شدند که کم خونی فقرآهن در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید15 درصد بیشتر از نرمال جامعه است و تقریبا از هر 2 فرد مبتلا به کم کاری تیروئید، یک نفر به کم خونی فقر آهن مبتلا می باشد. همچنین افزودن روزانه 100 میلی‌گرم آهن خوراکی (فروسولفات) به مدت 2 ماه به کاهش سطح سرمی TSH و افزایش T3،T4 یا به عبارت دیگر، بهبود هورمون‌های تیروئید درافراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید منجر می‌شود.

با توجه به نتایج مذکور به نظر می‌رسد، بهتر است شاخص‌های سرمی آهن در بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید بررسی شوند و در صورت وجود کم خونی فقر آهن، درمان صورت گیرد. در کم کاری تیرویید کاهش عرضه و نیاز به اکسیژن موجب کم شدن سنتز هماتوپویتین و کم خونی می شود. از طرفی سازوکارهای خود ایمنی نیز ممکن است موجب کمبود ویتامین B12 و کم خونی مربوط به آن شود.

به علاوه جذب آهن و عناصر دیگر مختل شده و کم خونی تشدید پیدا می کند. کم‌کاری تیروئید یک بیماری سیستمیک است که بر همه ارگان‌ها تأثیر می‌گذارد. از جمله کم خونی (آنمی)، که در کم‌کاری تیروئید به طور شایعی دیده می‌شود و در بررسی‌های مختلف نقش هورمون‌های تیروئید به طور مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد آن نشان داده شده است.

اختلالات تیروئید چگونه تشخیص داده می شوند؟

پزشک متخصص متابولیسم و غدد با گوش دادن به علائم شما، و مطرح کردن چندین سؤالات و معاینه گردن می تواند به جمع بندی خوبی در مورد فعالیت غده تیروئید شما برسد. با این حال، وی می تواند با گرفتن نمونه خون کوچکی وضعیت ترشح تیروئید را دقیقاً ارزیابی کند. به عنوان مثال، با استفاده از این نمونه خون، سطح هورمون های مربوطه در آزمایشگاه قابل اندازه گیری است.

با این ترتیب می توان به میزان ترشح T4 و یا T3 دست یافت، و با اندازه گیری TSH میزان فعالیت هیپوفیز را مشخص کرد. به طور معمول یک آزمایش خون تنها، تشخیص را تأیید می کند اما گاهی اوقات آزمایش های دیگری نیز لازم است.

برای اطلاع و آشنایی با قرص آهن مقاله ” کدام ملح آهن بهترین ملح آهن است” رامطالعه کنید. 

درمان کم خونی در بیماران تیروئید

• قبل از هر چیز تشخیص دقیق نوع کم خونی انجام شود.
• در صورت کاهش آهن باید از مکمل های حاوی آهن بسته به میزان کمبود استفاده کرد.
• کم خونی مگالوبلاستیک، ویتامین ب 12 مصرف شود.
• در صورت کم خونی فولیک اسید، مکمل فولیک اسید مصرف شود. (1 میلی گرک حداقل 3 ماه)
• مصرف آهن باید با فاصله حداقل 4 ساعتی با قرص لووتیروکسین انجام شود.
• همزمان مصرف ویتامین سی با قرص آهن توصیه می شود.
• هر ماه آزمایش ارزیابی هورمونهای تیروئید انجام شود. 
• در هنگام مصرف قرص آهن، چای، ماست، لبنیات و قهوه مصرف نشود.

حرف آخر در ارتباط با کم خونی و تیروئید:

• اگر مشکل کم خونی دارید حتما هورمونهای تیروئید خود را در آزمایشهای دوره ای بررسی کنید.
• اگر مشکل تیروئید دارید حتما فاکتورهای کم خونی و آهن خود را در آزمایشهای دوره ای بررسی کنید.

منابع:

Ravanbod M, Asadipooya K, Kalantarhormozi M, Nabipour I, Omrani G. Treatment of irondeficiency anemia in patients with subclinical hypothyroidism. Am J Med. 2013; 126(5):420-4. [DOI:10.1016/j.amjmed.2012.12.009]